Opdrachten Verlichting

Krinke Kesmes

• 1 - Leg uit waarom en hoe imaginaire reisverslagen in dienst stonden van de Verlichting.

Imaginaire reisverslagen boden de mogelijkheid aan de schrijver om een nieuwe, in hun ogen ideale, wereld te scheppen. Via deze wereld konden ze kritiek uiten op de maatschappij in die tijd zonder dat ze bang hoefden te zijn voor vervolging, het betrof hier immers een fantasiewereld. De kritiek en de oplossingen die de schrijvers hiermee verspreidden droegen bij aan de Verlichting als geheel en zo stonden imaginaire reisverhalen dus in dienst van de Verlichting.

• 2 - Waarom kozen verlichte schrijvers volgens jou voor een onbewoond eiland om iemand een nieuw bestaan te laten opbouwen?

De schrijver koos voor een eiland omdat dat in die tijd nog redelijk realistisch was. Het grootste deel van de wereld was in die tijd al wel ontdekt maar zeker nog niet elk eilandje dat er te vinden was. Hierdoor werd het verhaal dus behoorlijk wat aannemelijker dan wanneer de schrijver (bijvoorbeeld) een onbewoonde planeet buiten ons zonnestelsel had gekozen. Het eiland is onbewoond omdat dit ervoor zorgt dat de schrijver alles kan doen wat hij wil met “zijn” wereld. Als er mensen zouden wonen zou er rekening gehouden moeten worden met hun cultuur en levensstijl, een onbewoond eiland biedt simpelweg de meeste speelruimte.

• 3 Ga naar de tekstpagina Krinke Kesmes en lees het tekstfragment. De hoofdpersoon is volmaakt gelukkig met zijn eenzame, eenvoudige, zelf opgebouwde bestaan. Hij is vrij en blij. Ook dit is een manier om de lezer aan het denken te zetten. Probeer te verklaren waarom.

Ondanks het feit dat er geen autoriteit in het leven van de hoofdpersoon is, is hij wel gelukkig. In deze tijd werd de bevolking wijsgemaakt dat ze zonder de kerk en de autoriteiten niet zouden overleven en dat alles dan in totale chaos zou ontaarden. Dit gebruikten ze dan ook als reden om hun macht te rechtvaardigen en uit te oefenen Deze boeken lieten zien dat dat helemaal niet zo hoeft te zijn, dat ze best met meer vrijheid om zouden kunnen en zetten de lezer hierover dus aan het denken.

 

Pulp fiction: het succes van populair proza

1 – Welk soort mensen speelt de hoofdrol in populair proza?

In populair proza speelden vaak een beetje excentrieke mensen de hoofdrol. Hoeren, avontuurlijke vrouwen en oplichters worden in de tekst genoemd. Alhoewel excentriek staan deze mensen wel redelijk dicht bij het dagelijks leven, vrijwel iedereen kende wel iemand die zo was in die tijd. Dit maakte dat mensen het leuk vonden om over te lezen, ze konden zich er wel iets bij voorstellen, anders dan bij bijvoorbeeld verhalen over koningen en ridders.

2 - Avonturenromans als De Amsterdamse lichtmis, De ongelukkige levensbeschryving van een Amsterdammer en De Kloekmoedige land- en zeeheldin laten zien dat de achttiende eeuw misschien wel niet zo verlicht was als doorgaans wordt gedacht. Leg uit.

De ongelukkige levensbeschryving van een Amsterdammer laat zien dat het een harde wereld was waarin je moest “vechten” om te overleven. De hoofdpersoon leeft in, zoals de tekst vermeldt, “een wereld waarin, geweld, teleurstelling en lichamelijk lijden aan de orde van de dag waren. In de Kloekmoedige land- en zeeheldin gaat het over een vrouw die zich voordoet als een man omdat ze dan vrijheid heeft. Als je dit zo leest kun je toch wel concluderen dat het, zeker voor hedendaagse begrippen, niet erg verlicht was in die tijd: Geen rechten voor vrouwen en grote sociale ongelijkheden in de samenleving klinken niet erg verlicht in mijn oren.

3 Lees het tekstfragment uit De Amsterdamse lichtmis. Valt er iets van moraal, van gewetenswroeging bij de twee vrienden te bespeuren? Kun je je voorstellen dat niet iedereen, de literaire kritiek bijvoorbeeld, of dominees, blij was met dit soort avonturenromans? Leg uit.

Er valt naar mijn mening wel iets van moraal te bespeuren in het fragment, maar dan alleen in de allerlaatste zin. Als 2 reizigers (dit is wat ik ervan begrijp) de vrouw die naast hem zit opeisen geeft hij daar niet zomaar aan toe, terwijl dat voor hem waarschijnlijk wel het makkelijkst zou zijn en hem de minste problemen zou opleveren. Over het kaarten en het oplichten tonen de 2 vrienden echter totaal geen berouw, ik kan nergens een aanwijzing vinden dat ze er spijt van zouden hebben.

Ik kan me goed voorstellen dat niet iedereen blij was met dit soort avonturenromans. Ze sporen namelijk slecht gedrag tot op zekere hoogte aan en in die tijd waren boeken en verhalen toch vooral bedoelt om iets van te leren of het goede voorbeeld te geven. Deze nieuwe soort romans waren wel even wat anders dan het type keurige ridder met heldendaden, welke tot dan toe wel een beetje de norm was voor fictie. Ook dat dominees er niet zo blij mee waren kan ik me goed voornemen, aangezien ook de mensen van de kerk niet gespaard bleven in deze avonturenromans. Deze dominees voelden zich daardoor natuurlijk aangevallen.

Kinderliteratuur

1 – Waarom waren de kindergedichten van Van Alphen zo succesvol?

De kindergedichten van Van Alphen waren voor het eerst in eenvoudige kindertaal geschreven, hierdoor waren de gedichten makkelijk te begrijpen voor de doelgroep. Daarnaast beschreven de gedichten Nederlandse kinderen met Nederlandse problemen wat ervoor zorgde dat de kinderen die ze lazen de situaties herkenden en dus werd het leuker voor ze om het te lezen. De combinatie van eenvoudige taal en herkenbare situaties zorgde ervoor dat deze kindergedichten zo succesvol waren.

2 - Leg uit waarom kinderliteratuur eigenlijk net zo leerzaam was voor ouders als voor kinderen.

De kinderliteratuur was geschreven op een manier die voor kinderen begrijpelijk was en ging over onderwerpen die hen aanspraken. Het was leerzaam voor de kinderen omdat ze lazen hoe ze met bepaalde situaties om moesten gaan en wat ze allemaal wel en niet konden doen. De kinderliteratuur was ook erg leerzaam voor ouders omdat ze hierdoor een goed beeld kregen van hoe hun kinderen de wereld zagen. Ook konden de ouders een voorbeeld nemen aan hoe de ouders/leraren/etc. in de boeken de kinderen opvoeden en dit dan thuis zelf toepassen.

3 Lees de tekstpagina De kleine Grandisson. De schrijfster wil met dit boek kinderen het goede voorbeeld te geven. Leg aan de hand van Karels avontuur uit wat er zo goed of bijzonder is aan zijn gedrag.

Karel heeft tijdens dit avontuur niet uit eigenbelang gehandeld, maar geheel in het belang van z’n medemens. Hij was bezorgd over de majoor en heeft niet geslapen om over deze man te waken zodat hij hulp kon halen mocht dit nodig zijn. Daarnaast kreeg hij goud mee maar dit heeft hij niet uitgegeven, terwijl hij er bijvoorbeeld snoep voor had kunnen kopen (wat natuurlijk niet de reden was waarom hij geld mee kreeg). Voor al dit onbaatzuchtige handelen wordt Karel door zijn vader geprezen en beloond met de zak goud. Dit is ook wat de schrijver de kinderen die het lezen wil leren: onbaatzuchtig zijn en anderen helpen is goed.

 Essay Reize door het Aapenland

Reize door het Aapenland is een imaginair reisverhaal van de schrijver Gerrit Paape. Het is geschreven in 1788 en gaat over een ik-persoon die wegens problemen thuis naar het Apenland vlucht. Deze samenleving van apen lijkt op onze eigen samenleving en wil het liefst hetzelfde als wij de mensen zijn. Gerrit Paape was een patriot geboren in 1752 die vooral satirische stukken schreef. Naar schatting schreef Gerrit Paape 130 werken voordat hij in 1803 stierf. Het boek waarmee ik Reize door het Aapenland mee zal gaan vergelijken is Gulliver’s Travels geschreven door Jonathan Swift. Dit boek dat eigenlijk uit vier losse verhalen bestaat gaat over Lemuel Gulliver, een man die tot de middenklasse van het volk behoort. Hij gaat meerdere malen op reis en elke keer komt hij een samenleving tegen waar hij kort onderdeel van wordt.

Reize door het Aapenland en Gulliver’s Travels zijn beide imaginaire reisverhalen uit de 18^e eeuw over een hoofdpersoon die op reis gaat, echter zijn er wel wat verschillen te ontdekken over wat er met de personages gebeurt. In Reize door het Aapenland wordt de hoofd persoon min of meer gedwongen daar naartoe te gaan terwijl Gulliver in Gulliver’s Travels er zelf voor kiest om op reis te gaan. Wel worden beide hoofdpersonages opgenomen in de samenleving(en) waarin ze terecht komen en komen ze uiteindelijk weer thuis (alhoewel de ik-persoon in Reize door het Aapenland wakker wordt.)

Beide verhalen spelen zich af in niet-bestaande werelden alhoewel Gulliver in Gulliver’s travels wel uit een bestaande wereld komt. Gulliver reist naar 4 imaginaire werelden terwijl de ik-persoon uit Reize door het Aapenland de hele tijd in het Apenland blijft. Wat wel leuk is, is dat in beide verhalen aapachtigen voorkomen. In Gulliver’s Travels in het vierde deel als hij naar de Houyhnhnms gaat. In Gulliver’s travels zijn deze apen echter erg primitief en ondergeschikt aan de Houyhhnhnms, een groep paarden. In Reize door het Aapenland zijn de apen wel beschaafd, ongeveer even beschaafd als de mensen eigenlijk.

De thema’s/ideeën van de 2 boeken hebben allebei betrekking op de politiek en de samenleving. Jonathan Swift lijkt in zijn boek te betogen dat de politiek, de religie en de wetenschap allemaal verkeerd in elkaar zit (in ieder geval in zijn tijd) en dat wij als menselijke samenleving verre van perfect zijn. Gerrit Paape lijkt zich echter eerder af te vragen wat de invloed van de machtshebbers en de politiek op het gewone volk is. De apen die zo ver gaan dat ze hun eigen staarten afsnijden omdat dat een van de aapleiders ze ervan overtuigt dat te doen is daar een goed voorbeeld van. Hiermee komt Paape in mijn ogen akelig dichtbij de gebeurtenissen die zich vele jaren later in nazi-Duitsland afspeelden waarbij Hitler zo’n beetje de gehele Duitse samenleving ervan overtuigde dat Joden slecht en inferieur aan het Arische ras waren. Ook dit is mijns inziens een verschil tussen beide thema’s, Jonathan Swift heeft het echt over de maatschappij in zijn tijd terwijl Gerrit Paape een veel tijdlozer vraagstuk aan de orde stelt dat zelfs vandaag de dag nog relevant is.

Reize door het Aapenland vond ik een opvallend interessant boek om te lezen. De schrijver gebruikt op zich best veel oude woorden maar er zijn niet te lange zinnen met teveel niet te begrijpen woorden, terwijl ik dit eigenlijk wel had verwacht van een verhaal van die tijd. Ook zijn sommige satirische grappen en verwijzingen die worden gemaakt nog bijzonder actueel. Daarnaast vond ik het leuk dat ik dit verhaal een beetje kon vergelijken met Animal Farm, een boek van George Orwell dat we met Engels hebben gelezen. Ook hij gebruikt dieren om de menselijke samenleving te weerspiegelen en zo zijn er wel meer overeenkomsten. Over het algemeen kan ik zeggen dat ik het een intrigerend en op sommige punten grappig boek vond en ik zal dit dan ook zeker aanbevelen aan klasgenoten die nog een Verlicht werk moeten lezen.