Krinke Kesmes
- 1 - Leg uit waarom en hoe imaginaire reisverslagen in dienst stonden van de Verlichting.
Imaginaire reisverslagen boden de mogelijkheid aan de
schrijver om een nieuwe, in hun ogen ideale, wereld te scheppen. Via deze
wereld konden ze kritiek uiten op de maatschappij in die tijd zonder dat ze
bang hoefden te zijn voor vervolging, het betrof hier immers een
fantasiewereld. De kritiek en de oplossingen die de schrijvers hiermee
verspreidden droegen bij aan de Verlichting als geheel en zo stonden imaginaire
reisverhalen dus in dienst van de Verlichting.
- 2 - Waarom kozen verlichte schrijvers volgens jou voor een onbewoond eiland om iemand een nieuw bestaan te laten opbouwen?
De schrijver koos voor een eiland omdat dat in die
tijd nog redelijk realistisch was. Het grootste deel van de wereld was in die
tijd al wel ontdekt maar zeker nog niet elk eilandje dat er te vinden was.
Hierdoor werd het verhaal dus behoorlijk wat aannemelijker dan wanneer de
schrijver (bijvoorbeeld) een onbewoonde planeet buiten ons zonnestelsel had
gekozen. Het eiland is onbewoond omdat dit ervoor zorgt dat de schrijver alles
kan doen wat hij wil met “zijn” wereld. Als er mensen zouden wonen zou er
rekening gehouden moeten worden met hun cultuur en levensstijl, een onbewoond
eiland biedt simpelweg de meeste speelruimte.
- 3 Ga naar de tekstpagina Krinke Kesmes en lees het tekstfragment. De hoofdpersoon is volmaakt gelukkig met zijn eenzame, eenvoudige, zelf opgebouwde bestaan. Hij is vrij en blij. Ook dit is een manier om de lezer aan het denken te zetten. Probeer te verklaren waarom.
Ondanks het feit dat er geen autoriteit in het leven
van de hoofdpersoon is, is hij wel gelukkig. In deze tijd werd de bevolking
wijsgemaakt dat ze zonder de kerk en de autoriteiten niet zouden overleven en
dat alles dan in totale chaos zou ontaarden. Dit gebruikten ze dan ook als
reden om hun macht te rechtvaardigen en uit te oefenen Deze boeken lieten zien
dat dat helemaal niet zo hoeft te zijn, dat ze best met meer vrijheid om zouden
kunnen en zetten de lezer hierover dus aan het denken.
Pulp fiction: het succes van populair
proza
1 – Welk soort mensen speelt de
hoofdrol in populair proza?
In populair
proza speelden vaak een beetje excentrieke mensen de hoofdrol. Hoeren, avontuurlijke
vrouwen en oplichters worden in de tekst genoemd. Alhoewel excentriek staan
deze mensen wel redelijk dicht bij het dagelijks leven, vrijwel iedereen kende
wel iemand die zo was in die tijd. Dit maakte dat mensen het leuk vonden om
over te lezen, ze konden zich er wel iets bij voorstellen, anders dan bij
bijvoorbeeld verhalen over koningen en ridders.
2 - Avonturenromans als De
Amsterdamse lichtmis, De ongelukkige levensbeschryving van een Amsterdammer en
De Kloekmoedige land- en zeeheldin laten zien dat de achttiende eeuw misschien
wel niet zo verlicht was als doorgaans wordt gedacht. Leg uit.
De
ongelukkige levensbeschryving van een Amsterdammer laat zien dat het een harde
wereld was waarin je moest “vechten” om te overleven. De hoofdpersoon leeft in,
zoals de tekst vermeldt, “een wereld waarin, geweld, teleurstelling en
lichamelijk lijden aan de orde van de dag waren. In de Kloekmoedige land- en
zeeheldin gaat het over een vrouw die zich voordoet als een man omdat ze dan vrijheid heeft. Als je dit zo leest kun je toch
wel concluderen dat het, zeker voor hedendaagse begrippen, niet erg verlicht
was in die tijd: Geen rechten voor vrouwen en grote sociale ongelijkheden in de
samenleving klinken niet erg verlicht in mijn oren.
3 Lees het tekstfragment uit De
Amsterdamse lichtmis. Valt er iets van moraal, van gewetenswroeging bij de twee
vrienden te bespeuren? Kun je je voorstellen dat niet iedereen, de literaire
kritiek bijvoorbeeld, of dominees, blij was met dit soort avonturenromans? Leg
uit.
Er valt naar
mijn mening wel iets van moraal te bespeuren in het fragment, maar dan alleen
in de allerlaatste zin. Als 2 reizigers (dit is wat ik ervan begrijp) de vrouw
die naast hem zit opeisen geeft hij daar niet zomaar aan toe, terwijl dat voor
hem waarschijnlijk wel het makkelijkst zou zijn en hem de minste problemen zou
opleveren. Over het kaarten en het oplichten tonen de 2 vrienden echter totaal
geen berouw, ik kan nergens een aanwijzing vinden dat ze er spijt van zouden
hebben.
Ik kan me
goed voorstellen dat niet iedereen blij was met dit soort avonturenromans. Ze
sporen namelijk slecht gedrag tot op zekere hoogte aan en in die tijd waren
boeken en verhalen toch vooral bedoelt om iets van te leren of het goede
voorbeeld te geven. Deze nieuwe soort romans waren wel even wat anders dan het
type keurige ridder met heldendaden, welke tot dan toe wel een beetje de norm
was voor fictie. Ook dat dominees er niet zo blij mee waren kan ik me goed
voornemen, aangezien ook de mensen van de kerk niet gespaard bleven in deze
avonturenromans. Deze dominees voelden zich daardoor natuurlijk aangevallen.
Kinderliteratuur
1 – Waarom waren de kindergedichten van Van Alphen zo
succesvol?
De kindergedichten van Van
Alphen waren voor het eerst in eenvoudige kindertaal geschreven, hierdoor waren
de gedichten makkelijk te begrijpen voor de doelgroep. Daarnaast beschreven de
gedichten Nederlandse kinderen met Nederlandse problemen wat ervoor zorgde dat
de kinderen die ze lazen de situaties herkenden en dus werd het leuker voor ze
om het te lezen. De combinatie van eenvoudige taal en herkenbare situaties
zorgde ervoor dat deze kindergedichten zo succesvol waren.
2 - Leg uit waarom kinderliteratuur eigenlijk net zo
leerzaam was voor ouders als voor kinderen.
De kinderliteratuur was
geschreven op een manier die voor kinderen begrijpelijk was en ging over
onderwerpen die hen aanspraken. Het was leerzaam voor de kinderen omdat ze
lazen hoe ze met bepaalde situaties om moesten gaan en wat ze allemaal wel en
niet konden doen. De kinderliteratuur was ook erg leerzaam voor ouders omdat ze
hierdoor een goed beeld kregen van hoe hun kinderen de wereld zagen. Ook konden
de ouders een voorbeeld nemen aan hoe de ouders/leraren/etc. in de boeken de
kinderen opvoeden en dit dan thuis zelf toepassen.
3 Lees de
tekstpagina De
kleine Grandisson. De
schrijfster wil met dit boek kinderen het goede voorbeeld te geven. Leg aan de
hand van Karels avontuur uit wat er zo goed of bijzonder is aan zijn gedrag.
Karel heeft tijdens dit avontuur niet uit eigenbelang
gehandeld, maar geheel in het belang van z’n medemens. Hij was bezorgd over de
majoor en heeft niet geslapen om over deze man te waken zodat hij hulp kon
halen mocht dit nodig zijn. Daarnaast kreeg hij goud mee maar dit heeft hij
niet uitgegeven, terwijl hij er bijvoorbeeld snoep voor had kunnen kopen (wat
natuurlijk niet de reden was waarom hij geld mee kreeg). Voor al dit
onbaatzuchtige handelen wordt Karel door zijn vader geprezen en beloond met de
zak goud. Dit is ook wat de schrijver de kinderen die het lezen wil leren:
onbaatzuchtig zijn en anderen helpen is goed.
Essay Reize door het
Aapenland
Reize door het Aapenland is een imaginair reisverhaal van de
schrijver Gerrit Paape. Het is geschreven in 1788 en gaat over een ik-persoon
die wegens problemen thuis naar het Apenland vlucht. Deze samenleving van apen
lijkt op onze eigen samenleving en wil het liefst hetzelfde als wij de mensen
zijn. Gerrit Paape was een patriot geboren in 1752 die vooral satirische
stukken schreef. Naar schatting schreef Gerrit Paape 130 werken voordat hij in
1803 stierf. Het boek waarmee ik Reize door het Aapenland mee zal gaan
vergelijken is Gulliver’s Travels geschreven door Jonathan Swift. Dit boek dat
eigenlijk uit vier losse verhalen bestaat gaat over Lemuel Gulliver, een man
die tot de middenklasse van het volk behoort. Hij gaat meerdere malen op reis
en elke keer komt hij een samenleving tegen waar hij kort onderdeel van wordt.
Reize door het Aapenland en Gulliver’s Travels zijn beide
imaginaire reisverhalen uit de 18e eeuw over een hoofdpersoon die op
reis gaat, echter zijn er wel wat verschillen te ontdekken over wat er met de
personages gebeurt. In Reize door het Aapenland wordt de hoofd persoon min of
meer gedwongen daar naartoe te gaan terwijl Gulliver in Gulliver’s Travels er
zelf voor kiest om op reis te gaan. Wel worden beide hoofdpersonages opgenomen
in de samenleving(en) waarin ze terecht komen en komen ze uiteindelijk weer
thuis (alhoewel de ik-persoon in Reize door het Aapenland wakker wordt.)
Beide verhalen spelen zich af in niet-bestaande werelden
alhoewel Gulliver in Gulliver’s travels wel uit een bestaande wereld komt.
Gulliver reist naar 4 imaginaire werelden terwijl de ik-persoon uit Reize door
het Aapenland de hele tijd in het Apenland blijft. Wat wel leuk is, is dat in
beide verhalen aapachtigen voorkomen. In Gulliver’s Travels in het vierde deel
als hij naar de Houyhnhnms gaat. In Gulliver’s travels zijn deze apen echter
erg primitief en ondergeschikt aan de Houyhhnhnms, een groep paarden. In Reize door
het Aapenland zijn de apen wel beschaafd, ongeveer even beschaafd als de mensen
eigenlijk.
De thema’s/ideeën van de 2 boeken hebben allebei betrekking
op de politiek en de samenleving. Jonathan Swift lijkt in zijn boek te betogen
dat de politiek, de religie en de wetenschap allemaal verkeerd in elkaar zit
(in ieder geval in zijn tijd) en dat wij als menselijke samenleving verre van
perfect zijn. Gerrit Paape lijkt zich echter eerder af te vragen wat de invloed
van de machtshebbers en de politiek op het gewone volk is. De apen die zo ver
gaan dat ze hun eigen staarten afsnijden omdat dat een van de aapleiders ze
ervan overtuigt dat te doen is daar een goed voorbeeld van. Hiermee komt Paape
in mijn ogen akelig dichtbij de gebeurtenissen die zich vele jaren later in
nazi-Duitsland afspeelden waarbij Hitler zo’n beetje de gehele Duitse
samenleving ervan overtuigde dat Joden slecht en inferieur aan het Arische ras
waren. Ook dit is mijns inziens een verschil tussen beide thema’s, Jonathan
Swift heeft het echt over de maatschappij in zijn tijd terwijl Gerrit Paape een
veel tijdlozer vraagstuk aan de orde stelt dat zelfs vandaag de dag nog
relevant is.
Reize door het Aapenland vond ik een opvallend interessant
boek om te lezen. De schrijver gebruikt op zich best veel oude woorden maar er
zijn niet te lange zinnen met teveel niet te begrijpen woorden, terwijl ik dit
eigenlijk wel had verwacht van een verhaal van die tijd. Ook zijn sommige
satirische grappen en verwijzingen die worden gemaakt nog bijzonder actueel. Daarnaast
vond ik het leuk dat ik dit verhaal een beetje kon vergelijken met Animal Farm,
een boek van George Orwell dat we met Engels hebben gelezen. Ook hij gebruikt
dieren om de menselijke samenleving te weerspiegelen en zo zijn er wel meer
overeenkomsten. Over het algemeen kan ik zeggen dat ik het een intrigerend en
op sommige punten grappig boek vond en ik zal dit dan ook zeker aanbevelen aan
klasgenoten die nog een Verlicht werk moeten lezen.
