Mandarijnen op zwavelzuur - W.F. Hermans

Recensies
https://www.groene.nl/artikel/geraas-getier-en-gebral
http://www.nrc.nl/handelsblad/1999/09/03/wf-hermans-mandarijnen-op-zwavelzuur-1964-7460756

Informatie
http://www.lezenvoordelijst.nl/zoek-een-boek/nederlands-15-tm-19-jaar/m/mandarijnen-op-zwavelzuur/
http://www.dbnl.org/tekst/smul003kuns01_01/smul003kuns01_01_0001.php


Auteur
https://nl.wikipedia.org/wiki/Willem_Frederik_Hermans

Van den Vos Reynaerde - bespreking

Van den vos Reynaerde – Willem die Madocke maecte (ca. 1260)

Van den vos Reynaerde, waarschijnlijk het bekendste boek uit de vroege Nederlandse literatuur is geschreven in de dertiende eeuw door Willem die Madocke maecte en gaat over Reinaert de vos die zowat elke inwoner uit het dierenrijk van koning Nobel wel heeft bedrogen, opgelicht of bespeeld. Veel van hen doen hun beklag over de streken van Reinaert op een hofdag van de koning. Reinaert is wel uitgenodigd maar niet aanwezig op het hof en na het horen van de verhalen van onder andere Cantecleer (een hondje) en de wolf Izengrijn besluit de koning dat Reinaert gestraft moet worden. Bruun de beer wordt op Reinaert afgestuurd om hem naar het hof te halen maar als Bruun bij Reinaert is maakt de vos gebruik van Bruuns gulzigheid en bedenkt meteen een list om van hem af te komen. Deze list leidt ertoe dat Bruun vast komt te zitten in een boom en wordt toegetakeld door mensen uit de buurt. Bruun komt gehavend, zonder Reinaert, terug op het hof en de koning stuurt vervolgens Tybeert de kater op Reinaert af. Ook hij slaagt er niet in Reinaert mee terug te brengen want de vos zorgt ervoor dat hij wordt opgesloten in het kippenhok van een pastoor. Als 3^e wordt Grimbeert de das eropaf gestuurd en hij weet Reinaert wel over te halen mee te komen naar het hof. Op het hof wordt Reinaert ter dood veroordeeld maar terwijl de galg wordt gehaald overtuigt Reinaert de koning en de koningin ervan dat juist Bruun, Tybeert en Grimbeert gestraft moeten worden omdat zij een schat zouden hebben vergaard en een aanslag op de koning beramen. Reinaert maakt de koning en zijn vrouw wijs dat hij de schat heeft gestolen en de verstopplek zal delen als hij wordt vrijgesproken. De koningin haalt, met het oog op de schat, de koning over en Reinaert wordt vrijgesproken en zegt dat hij op pelgrimstocht naar Rome wilt. Reinaert wordt eerst nog thuisgebracht door Cuwaert de haas en Belijn de ram en voordat hij echt weggaat met zijn gezin bijt hij eerst het hoofd van Cuwaert af en laat deze door Belijn bezorgen bij de koning. Koning Nobel is woedend en heeft door dat ook hij opgelicht is maar als met zijn edelen bij de burcht van Reinaert is om hem om te leggen, is de vos met zijn gezin allang vertrokken.

Op het eerste gezicht lijkt dit een vermakelijk dierenverhaaltje maar eigenlijk is dit een satirisch werk welke de dertiende-eeuwse maatschappij op de hak neemt. De koning wil de schat waar Reinaert over praat zo graag hebben dat hij de vos vrijspreekt en zijn vazallen aan de kant zet. Bruun is zelf zo gulzig naar honing dat hij zijn oorspronkelijke taak vergeet (en in de val wordt gelokt) maar de dorpelingen (de laagste stand) behandelen Bruun wel heel wreed. Ook de geestelijkheid wordt te kakken gezet, de pastoor die Tybeert in zijn kippenhok aantreft heeft een vrouw en kinderen wat natuurlijk uit den boze is. Niet alleen de dertiende-eeuwse maatschappij moet het ontgelden, ook met de ridderliteratuur uit die tijd wordt de spot gedreven. Van den vos Reynaerde is namelijk geschreven in de vorm van een heldendicht, maar in plaats van het hoofdpersonage te loven en te verwijzen naar vroegere heldendaden, bekritiseerd de auteur de vos en heeft hij geen sympathie voor zijn daden. Tot de ridderliteratuur mag je dit verhaal dan ook niet rekenen, liever kan men dit beschrijven als een parodie op de middeleeuwse roman.

Recensie Een nagelaten bekentenis

Schrijver: Emants, Marcellus

Titel: Een nagelaten bekentenis

Jaar van uitgave: 1894

Dit boek is oud en toch zeer leesbaar

Het is het jaar 1891 als de Rus Leo Tolstoj zijn befaamde Kreuzersonate             publiceert, een raamvertelling van een man die zijn vrouw heeft vermoord door jaloezie en op verdenking van overspeligheid. Nog geen drie jaar later, in 1894, publiceert de Nederlandse Marcellus Emants zijn bekendste werk: ‘Een nagelaten bekentenis’. Ook in dit verhaal vertelt een man over hoe hij zover kwam zijn vrouw te vermoorden en ook in dit verhaal is er sprake van jaloezie. Daarnaast genieten beide boeken respectievelijk internationaal en nationaal grote faam en worden ze tot op de dag van vandaag nog uitgegeven. Er zijn echter ook grote verschillen, daar waar Pozdnysjev veel spijt heeft van zijn daad en vergiffenis zoekt bij de mensen die luisteren, probeert Termeer juist begrip te kweken voor zijn acties en toont hij geen enkel berouw. Ook luidt de conclusie van Termeer dat de moord van te voren bepaald en onvermijdelijk was, een gedachte die je in Tolstojs verhaal niet terugvindt.

                1894 valt middenin het Fin de siècle en als je bedenkt dat Een nagelaten bekentenis bij een van de belangrijkste stromingen uit die tijd, het naturalisme, behoort is die conclusie van Termeer eigenlijk heel logisch. Het idee van deze stroming, het determinisme, is (in het extreme) namelijk dat de mens  geen vrije wil heeft en dat elke actie van te voren is bepaald door drie factoren: erfelijkheid, milieu en tijd. Marcellus Emants laat de sombere en pessimistische Termeer in zijn bekentenis een grondige zelfanalyse uitvoeren waarin de invloed van deze drie factoren duidelijk naar voren komt. Tegenwoordig wordt er nog maar weinig naturalistische proza gelezen met vaak ‘verouderd’ als reden maar Een nagelaten bekentenis wordt nog steeds uitgegeven; hoe komt het dat dit verhaal nog steeds zo populair is, en is dat terecht?

               

“Mijn vrouw is dood en al begraven” is misschien wel de bekendste openingszin uit de Nederlandse literatuur en Emants kondigt hiermee eigenlijk meteen al de omgekeerd-chronologische structuur van Een nagelaten bekentenis aan. Voor de rest is de opbouw zo simpel als wat, geen ingewikkelde constructies met flashbacks of flashforwards en de hele tijd verteld vanuit het ik-perspectief. Niets bijzonders zou je zeggen maar deze eenvoud draagt wel bij aan de leesbaarheid van het boek. Ook is het interessant gedaan dat wij als lezers eerst weten dat meneer zijn vrouw heeft vermoord en dat er daarna pas sympathie wordt gekweekt voor die daad (in plaats van andersom).

                Dan het taalgebruik; Emants publiceerde wel tijdens maar sloot zich bewust niet aan bij De beweging van Tachtig. Hij deelde wel opvattingen met hen maar vond hun taalgebruik te weelderig: “Ik heb altijd willen hebben, dat, als ik een boek las, ik zoo min mogelijk van de woorden merkte.” Aldus Emants. Dat dit niet zomaar een loze uitspraak is blijkt wel uit het feit dat Een nagelaten bekentenis vandaag de dag nog steeds vlot te lezen is en het taalgebruik soms zelfs modern aanvoelt. “Toen sloeg ik met een ruk het gordijn open en keek. Daar lag ze, bleek, roerloos, met paarsachtige oogleden, half geopende vale lippen…net…een lijk.” (pa. 259) Wel is het natuurlijk op bepaalde punten nog steeds duidelijk te merken dat dit boek niet uit deze eeuw komt. “Het gordijn zakte en ’t was me, als keerde ik eensklaps in de hel verlichte, leeg rumoerende menigte terug uit…” (pa. 179).

                Ook hoe de hoofdpersoon wordt neergezet verdient lof. Emants heeft veel oog voor detail en dat is positief voor de geloofwaardigheid. Zelfs 100 jaar na dato kun je je nog precies voorstellen hoe Termeer zich hier voelt: “Duidelijk herinner ik me het gevoel van iets kleins, iets zwaks, iets nietigs te zijn, verlaten en verloren in een vijandige bende: het konijntje uit een van mijn prentenboeken, dat leven in een hok vol wilde beesten wordt gegooid. (…) Nog altijd moet ik het hok, met wilde dieren bevolkt, binnen gaan, zoodra ik me onder menschen wil bewege” (pa. 3-4). Niet alleen is Termeers gevoel hier goed voor te stellen, menigeen zullen dit zelf in meer of mindere mate ook herkennen en dat is fraai gedaan van Emants.

             Als laatste is daar dan nog het gevoel dat je aan dit boek over houdt nadat je het hebt gelezen. Je bent dan geconfronteerd met dingen waarmee je eigenlijk niet mee geconfronteerd wilt worden. Ondanks alle signalen in je hoofd die zeggen dat je zijn daad moet afkeuren, dat het nergens op slaat, dat je geen begrip moet hebben, weet je diep van binnen dat bepaalde elementen uit het leven van Termeer ook waar zijn of waar zijn geweest in het jouwe. Dat is eerst pijnlijk maar als je erover nadenkt is het juist ontzettend knap van Emants dat hij dit kan bereiken met zo’n boek.  

Kortom, de eenvoudige structuur in combinatie met het vlotte, af en toe moderne taalgebruik, de realistische hoofdpersoon en het ‘vervelende’ gevoel waar dit boek je mee opzadelt maakt Een nagelaten bekentenis ook in 2016 in een geweldig boek om te lezen en dan hoef je niet eens af te weten van de naturalistische elementen.

-Senne van der Vliet