Max Havelaar
Senne van der Vliet
V5C
Max Havelaar, het alom bekende werk van Eduard Douwes Dekker
(ook bekend onder zijn pseudoniem Multatuli) (http://www.literatuurgeschiedenis.nl/lg/19de/auteurs/lg19034.html)
over de ervaringen van een ambtenaar in Nederlands-Indië (http://nl.scribd.com/doc/47189106/Max-Havelaar-samenvatting-per-hoofdstuk#scribd),
is inmiddels al meer dan 150 jaar een gerenommeerd literair werk. Al sinds de
eerste publicaties in 1860 tot aan het nieuwe millennium zijn de recensies
overwegend positief (http://recensieweb.nl/recensie/een-subliem-protest/),
en met reden: zelfs anderhalve eeuw na dato en ondanks de veranderde tijden
blijft de structuur maar zeker ook de boodschap relevant.
Deze boodschap, dat het Koninkrijk der Nederlanden zich
moest schamen voor zijn koloniaal beleid en dat dit beleid moest worden
aangepast, was ten tijde van de publicatie bijzonder actueel maar
tegelijkertijd ook erg nieuw. Douwes Dekker was de eerste die de misstanden in
Indië aan de kaak stelde en de wijze waarop is op z’n zachtst gezegd
opmerkelijk. Gedurende het hele boek komen de wantoestanden en corruptie in
Nederlands-Indië al dan niet middels kleinere verhaaltjes naar voren en in de laatste
passages van het boek richt hij, als Multatuli, zich rechtstreeks tot Koning Willem
III om hem te waarschuwen voor wat er gebeurt als hij deze situatie zo door
laat gaan. In Indonesië is de situatie inmiddels verbeterd maar er zijn nog
steeds erg veel landen, bijvoorbeeld in Midden-Afrika, waar veel mensen het
niet veel beter hebben dan de Indiërs uit de tijd van Max Havelaar. Vandaar dat
we ook nu nog veel kunnen opsteken van dit boek, in ons Nederland zijn dit
soort toestanden niet voor te stellen maar elders op de wereld gebeurt het nog
wel.
De bedoeling van de schrijver was dus erg helder maar met
alleen een boodschap kom je er niet. Douwes Dekker beschrijft de omgeving van
Indonesië in zo’n groot detail dat je als lezer het gevoel hebt dat je er
middenin zit. Dat Multatuli dit zo nauwkeurig kan is niet zo gek als je bedenkt
dat hij zelf, net als de hoofdpersoon Max Havelaar, een ambtenaar in Indië is
geweest en de situaties in het boek hoogstwaarschijnlijk zelf ook in meer of
mindere mate heeft meegemaakt. De precieze details en het feit dat meneer
Douwes Dekker zelf in Indië heeft geleefd maakt Max Havelaar tot een
geloofwaardig stuk literatuur, alhoewel hier wel een kanttekening bij geplaatst
moet worden. Max Havelaar stelt in het boek Douwes Dekker voor maar meneer Havelaar
is wel erg overdreven perfect. Hij staat voor alles wat een goed en eerlijk
persoon zou moeten zijn en men kan er dan ook vanuit gaan dat dit niet geheel
waarheidsgetrouw is, maar dat Douwes Dekker zijn eigen personage een beetje
aandikt om zo sympathie te wekken voor zichzelf en zijn boodschap.
Ook de opbouw is een erg sterk punt van Max Havelaar en toch
wel 1 van de belangrijkste dingen die ervoor zorgen dat we vandaag de dag nog
steeds Multatuli’s werk lezen. Zo zit het Max Havelaar vol raamvertellingen,
verhalen in het echte verhaal, waarvan sommige op zichzelf al een boek waard
zijn. Onder andere het treurige levensverhaal van Saïdjah en Adinda springt
eruit maar ook de rest is zeker het lezen waard. Niet alleen dit soort
kadervertellingen maar vooral ook de manier waarop Douwes Dekker ervoor zorgt
dat je je constant afvraagt wie nu het laatste woord heeft over het boek, Stern,
Droogstoppel of toch Multatuli zelf, is subliem en zeker voor die tijd ongekend.
Deze structuur in combinatie met de heldere, onderbouwde
boodschap die op meerdere manieren nog steeds erg relevant is maakt Max Havelaar
ook in onze tijd een must read is voor eigenlijk iedereen die ook maar een beetje
geïnteresseerd is in literatuur.
